Η ΚΑΠΝΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΣΤΟ ΚΑΛΑΜΑΚΙ

Η ΚΑΠΝΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ  ΣΤΟ  ΚΑΛΑΜΑΚΙ 

Τα κύρια αγροτικά προϊόντα που καταγράφονται στην περιοχή του χωριού μας  ήταν το σιτάρι, βιομηχανική ντομάτα,η επιτραπέζια ντομάτα, το κριθάρι,  ο καπνός και το καλαμπόκι.   Ιδιαίτερα στην περιοχή μας ο καπνός αποτέλεσε την κύρια πρόσοδο και οικονομική πηγή κάθε αγροτικής οικογένειας μαζί  με την τομάτα  και την κτηνοτροφία .  

 Οι κύριες ποικιλίες που καλλιεργούνταν ήταν

·       η αρωματική ανατολικού τύπου  (τα εξαγώγιμα ) .

·       τα  μαύρα  ,

·       τα  τσεμπέλια  αγρινίου ,  πολλά  κιλά ανά  στρέμμα

·       και  τέλος  το  1990 ήρθαν  στο χωριό  τα  βιρτζίνια  που  ψήνονταν  στους φούρνους.

·        Η καπνοκαλλιέργεια ήταν μια εργασία πολύ απαιτητική σε χρόνο, μεγάλους κόπους αλλά και εργατικά χέρια.

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ  ΚΑΠΝΟΦΥΤΩΝ

Η διαδικασία της προετοιμασίας άρχιζε από τον χειμώνα. Από το τέλος του Φλεβάρη ξεκινούσε η προετοιμασία του  χωραφιού

 Ο σπόρος συνήθως είχε μαζευτεί από επιλεγμένο χωράφι το καλοκαίρι από «τρανά  φυτά» τα οποία αφού στέγνωναν στον ήλιο έβγαζαν τον μικροσκοπικό τους σπόρο Όλα ήταν έτοιμα γύρω στα τέλη του Μάρτη για την σπορά των καπνοφτών Ανακάτευαν τον μικροσκοπικό σπόρο με στάχτη και τον σκόρπιζαν στις φυταριές με πολλή τέχνη για να έχουν τη σωστή πυκνότητα. Πατούσαν ομοιόμορφα το σπαρμένο έδαφος με τα πόδια ή τον «γκίλιντρο» για να ενσωματωθεί ο σπόρος με το χώμα και τον σκέπαζαν με καλοχωνεμένη κοπριά. Από εδώ και πέρα άρχιζαν τα συχνά ποτίσματα μέχρι να φυτρώσουν τα φυτά. Κάθε μέρα από τα χαράματα και ξανά το απόγευμα στις φυταριές» , να ποτίσουν και να ξεβοτανίσουν από τα αγριόχορτα. Παράλληλα με την προετοιμασία των φυτών γινόταν και η προετοιμασία των χωραφιών. Τα καπνοχώραφα από το φθινόπωρο ακόμα έπρεπε να προετοιμάζονται με κατάλληλες εργασίες ανάλογα με το τι είχαν καλλιεργηθεί πριν για να είναι έτοιμα να φυτευτεί ο καπνός. Στα παλαιότερα χρόνια η καλλιέργεια γινόταν με τη βοήθεια κυρίως των βοδιών. Κάθε οικογένεια είχε τουλάχιστο δυο βόδια. Τα παλιότερα χρόνια χρησιμοποιούσαν το ξύλινο αλέτρι με σιδερένιο υνί, ενώ αργότερα επικράτησαν οι γεωργικές μηχανές και τα τρακτέρ.

Η  ΕΠΟΧΗ ΦΥΤΕΥΜΑΤΟΣ ΚΑΠΝΟΥ

 Προς το τέλος Απριλίου τα καπνοφτά  ήταν έτοιμα για μεταφύτευση. Ήταν ο καιρός του φυτέματος και τα πάντα ήταν έτοιμα. Ολόκληρη η οικογένεια σε επιστράτευση, δεν περίσσευε κανένας.  Τα ζώα είχαν πεταλωθεί, Τα κοφίνια για τα καπνοφτά, τα σκαλιστήρια φουσκωμένα στο νερό για να μη ξεσφίγγουν. Τα γκιούμια έτοιμα με τα μπουτσνάρια,  και ο «τουρβάς» γεμάτος με όλα τα καλούδια. Και τι δεν είχε μέσα.  Ψωμί, ελιές, σκόρδα, κρεμμύδια,  αλάτι, ξύδι,   Όλα ορεκτικά και δροσερά όταν τα τρως νηστικός, κουρασμένος και κάτω από τον καυτό ήλιο στο χωράφι.  Μερικοί για να το «απολαύσουν» το τραγουδούσαν.  Από πολύ πρωί όλη  η οικογένεια  και συγγενείς είναι στις φυταριές. Ποτίζουν, βγάζουν τα φυτά και τα τοποθετούν στα κοφίνια για να τα μεταφέρουν νωρίς στο χωράφι και να ξεκινήσουν το φύτεμα. Από βραδύς όμως έπρεπε να έχουν μεταφέρει στο χωράφι νερό και να είναι γεμάτα τα βαρέλια για το πότισμα των φυτών. Κάθε άτομο είχε το πόστο του.  Ένας μετέφερε με τα ζώα νεροτενεκέδια, άλλος άνοιγε αυλάκια με το σκαλιστήρι, άλλοι φύτευαν και άλλοι πότιζαν. Αυτό το πήγαινε έλα όλη την ημέρα, κουβαλώντας το νερό από κάποια πηγή ή στέρνα ή ρέμα  Έπρεπε να φυτευτούν και να ποτιστούν όλα τα φυτά που είχαν βγάλει και μετά να φύγουν από το χωράφι.  Αυτό γινόταν κάθε μέρα μέχρι τέλος περίπου Μάιου που τελείωνε η φυτεία.  Αργά τα απογεύματα γέμιζαν όλοι οι δρόμοι του χωριού με ζώα, ανθρώπους και κάρα που επέστρεφαν από τα χωράφια. Η κούραση και η ταλαιπωρία ήταν χαραγμένα στα πρόσωπα και στο σώμα τους.  Το φύτεμα του καπνού στο χωράφι ήταν μια διαδικασία που απαιτούσε πολύ κόπο και πολλά εργατικά χέρια, γι’ αυτό  συνεργάζονταν πολλές οικογένειες  μαζί.

Τα δεκαετία  του ’80 ήρθαν και  φυτευτικές μηχανές  καπνού που  διευκόλυναν  την όλη  διαδικασία  φυτέματος.

ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΤΩΝ  ΦΥΤΩΝ – «ΣΚΑΛΙΣΜΑ –  Τώρα για μερικές ημέρες ξεκουράζονταν τα σκαλιστήρια και τα ζώα, γιατί οι άνθρωποι που τέτοια πολυτέλεια. Όλες τις δουλειές του σπιτιού έπρεπε να τις προλάβουν.  Σε λίγες ημέρες και πάλι πρωί – πρωί με τα σκαλιστήρια στον ώμο, και  τον τουρβά παραμάσχαλα ολόκληρος  η οικογένεια,αν μπορούσε, στο χωράφι για σκάλισμα.  Ότι αγριόχορτο ή ζιζάνιο είχε φυτρώσει ανάμεσα στα καπνόφυτα έπρεπε να κοπεί.  Τελειώνοντας το σκάλισμα, σε μερικές ημέρες έπρεπε να ξαναγυρίσουν στα καπνοχώραφα και τώρα τραβώντας το χώμα από τα αυλάκια προς τα φυτά να τα γεμίζουν γύρω – γύρω για να είναι καλύτερα στερεωμένα στο έδαφος καθώς θα αναπτύσσονται και πιο γρήγορα.  Από τα τέλη Ιουνίου άρχιζαν και τα αλώνια. Τα σπαρτά ήταν έτοιμα για θέρισμα και αλώνισμα. Ξανά όλο το χωριό ξεχύνονταν στον κάμπο και κάτω από τον καυτό ήλιο έδινε την μάχη τις επιβίωσης.  Όπως έλεγαν τότε, δεν είχες χρόνο ούτε για να κατρήσεις.

 

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΥΓΚΟΜΙΔΗ ΤΩΝ ΦΥΛΛΩΝ ΚΑΠΝΟΥ – «ΣΠΑΣΙΜΟ»    

Μέχρι τέλος του μήνα τελείωναν και τα αλώνια και σε μια δυο εβδομάδες ανάλογα και με τον καιρό τα καπνά ήταν έτοιμα για την επόμενο στάδιο που ήταν η συγκομιδή τους η  καλύτερα ο καιρός του «σπάσιμου».  Στο διάστημα αυτό έπρεπε να ετοιμασθούν τα κοφίνια  ή τα τσουβάλια αργότερα, , να καθαρίσουν την αυλή , να ετοιμάσουν το τσαρδάκι στην αυλή  με  κλαδιά  από δέντρο(δρυς).  Μετά να φέρουν τις βελόνες, το  σπάγγο  για το αρμάθιασμα ,να  γίνουν οι λιάστρες  και να αγοραστούν  καινούργιες  τσαλατίνες.

ΜΑΖΕΜΑ  ΚΑΠΝΏΝ    Φορούσαν μακριά ρούχα με μανίκια για προστασία όλου του σώματος από την ενοχλητική σαν πίσσα σαριά του  καπνού ή λέρα επάνω στα ρούχα και στα χέρια.  Κάθε λίγο τα δάχτυλα γέμιζαν από την λέρα αυτή και τα έτριβαν με χώμα για να ξεκολλήσουν.  Τα φύλλα καπνού που έπρεπε να σπάσουμε  έπρεπε να είναι μόνο τα γινωμένα. Συνήθως τέσσερα – πέντε φύλλα ξεκινώντας από τη ρίζα (τα πατόφλα)προς τα πάνω(κορφάδια) και τα ονόμαζαν χέρια.  Αυτά ξεχώριζαν από το πιο απαλό πρασινοκίτρινο χρώμα τους.  Τα πατόφλα πρώτα χέρια ή   δεύτερα χέρια, μέχρι και τέταρτα ή τελευταία τα κορφάδια.  Ξεκινώντας από την άκρη της αυλακιάς, σκυμμένοι μέσα στις καπνόρζες σπάζουν τα πρώτα φύλλα του καπνού, και τα συγκεντρώνουν μέσα στα κοφίνια  τα οποία μέχρι να γεμίσουν καλά . Γεμίζουν το πρώτο, δεύτερο, τρίτο, τέταρτο κοφίνι και βάλε μέχρι να μαζευτεί η ποσότητα που είχαν αποφασίσει για κάθε μέρα . Όταν τελείωναν φόρτωναν τα κοφίνια στα γαϊδούρια,  ή στις πλατφόρμες και έπαιρναν τον δρόμο της επιστροφής. αφού τα μετέφεραν και τα ξεφόρτωναν στο τσαρδάκι πρώτο μέλημα ήταν το καθάρισμα των χεριών από το στρώμα σαριάς που είχαν

Πολλές φορές επειδή ο καπνός μαραίνονταν από τον ήλιο και εξαιτίας, έβρεχαν με νερό το χώμα  κάτω από το τσαρδάκι για  να διατηρούνται τα φύλλα δροσερά και φρέσκα. Αμέσως άρχιζαν το «αρμάθιασμα» ή το πέρασμα ή βελόνιασμα των φύλλων καπνού.  Στρώνοντας τα «στρωσίδια» κατά γης αρχίζουν την δουλειά. Φύλλο – φύλο, ματσάκια ολόκληρα, τρυπάνε τα φύλλα στις μεγάλες σιδερένιες βελόνες,προσεκτικά  για να μην τρυπηθούν  και τις γεμίζουν.

 

Μετά  τα σμπρώχνουν προ το τέλος της κλωστης  για να γίνει μία  αρμάθα .Ώρες ατελείωτες χωρίς να σηκωθούν αρμαθιάζουν ασταμάτητα και με σβελτάδα μέχρι να τελειώσουν τα χιλιάδες φύλλα καπνού που μάζεψαν.. Η εξέλιξη όμως κάποτε έφερε τις καπνομηχανές (καρτέλ  κτλ) μηχανές και όσοι τις προμηθεύτηκαν απαλλάχτηκαν από τα προβλήματα αυτά. Αφού τελείωνε   το αρμάθιασμα  ,οι αρμάθες  μεταφέρονταν στις λιάστρες  και  ξηραίνονταν κάτω από τον καυτό ήλιο.

 

Σε 10 με 15 ημέρες ήταν έτοιμα για να μαζευτούν τα ξερά καπνά και να γίνουν 

Τα  βαντιά  και να μεταφερθούν στην αποθήκη  για να διατηρηθουν μεχρι το πάτημα

Τον  Οκτώβρη  άρχιζε  το πάτημα  των  καπνών  με  την μένη(πρέσσα) γιατί ο καιρός ήταν υγρός  και αυτό βοηθούσε να  μη σπάνε τα φύλλα. Τα δέματα  στοιβάζονταν στην αποθήκη μέχρι  το  πούλημα στον έμπορα συνήθως  την Άνοιξη .

 

Το  Καλαμάκι  φημίζονταν για τα καλά «μαξούλια  και τις καλές τιμές που έπιανε στην καπνοπούληση. Όλοι ήθελαν να αγοράσουν τα καλύτερα μαξούλια με την φθηνότερη τιμή. Αν κάποιο  δέμα  δεν  ήταν  καλό  ,ο παραγωγός το πήγαινε  πέρα στη λάκα  και το έκαιγε. Οι καπνοπαραγωγοί όμως «καίγονταν» να τα πουλήσουν για να αδειάσει το σπίτι, να ξενοιαστούν και να πληρωθούν, για να καλύψουν τις υποχρεώσεις μιας ολόκληρης χρονιάς.