ΕΠΟΧΗ ΛΗΣΤΟΚΡΑΤΙΑΣ ΣΤΗΝ ΦΘΙΩΤΙΔΑ
Επί Τουρκοκρατίας και ειδικά στην εποχή του Αλή Πασά ,πολλοί
Έλληνες που δεν άντεχαν κυρίως την σκλαβιά και την φτώχεια μαζί αναγκάστηκαν να
γίνουν ληστές και να ανέβουν στα Βουνά. Λήστευαν συνήθως Τούρκους αλλά και
πλούσιες Ελληνικές οικογένειες. Μετά την απελευθέρωση περίπου στα 1830 , πολλοί
αγωνιστές της Ελληνικής επανάστασης λόγω της αδιαφορίας που έδειξε απέναντι
τους το νεοσύστατο Ελληνικό κράτος , βρέθηκαν χωρίς πόρους και προστασία , έτσι
προσχώρησαν στις συμμορίες των ληστών. Με το εμπειροπόλεμο πλέον προσωπικό οι
λήσταρχοι έγιναν αδίστακτοι, κτυπούσαν πια, όχι μόνο τα χωριά αλλά και τις
μεγάλες πόλεις. Η Κυβέρνηση για την καταστολή των ληστειών αναγκάσθηκε να δώσει
αμνηστία σε όλους τους ληστές. Στις 28 Απριλίου το 1836 έθεσε σε ισχύ τον νόμο
περί αμνηστίας αλλά εξαιρούσε 16 περιβόητους λήσταρχους. Το φαινόμενο των
ληστειών με αυτό το νόμο περιορίσθηκε σχετικά. Από το 1845 όμως η πολιτική
διαφθορά που επικρατούσε στη χώρα μας ,(με την συμβολή της Αντιπολίτευσης που
ήθελε να κτυπήσει τη Κυβέρνηση ) ενθάρρυνε και δημιούργησε νέες συμμορίες. Η
Κυβέρνηση τότε βρέθηκε μπροστά σε μία χαώδη κατάσταση κυρίως στην ύπαιθρο. Με
το νόμο ΤΟΔ της 27 Φεβρουαρίου 1871 ,περί καταδιώξεως της ληστείας έθεσε σε
εφαρμογή το μέτρο της επικήρυξης των ληστών και της εκτόπισης όλων όσων τους
υπέθαλπαν και τους πρόσφεραν κάλυψη. Παρά τις δεκάδες συλλήψεις και εκτελέσεις
τα αποτελέσματα δεν ήταν ικανοποιητικά. Οι ληστές για να αντιμετωπίζουν τα
καταδιωχτικά αποσπάσματα είχαν δημιουργήσει πολυμελείς ομάδες που πολλές φορές
συγκρούονταν και μεταξύ τους για τον έλεγχο κάποιας περιοχής. Επί 50 σχεδόν
ολόκληρα χρόνια η εξύμνηση των κατορθωμάτων των λήσταρχων ( Νταβέλη , Λίγγου ,
Κακαράπη κλ ) έφθασε σε τέτοιο σημείο που όνειρο του φτωχού κάθε χωρικού ήταν
να ενταχθεί σε κάποια από αυτές τις ομάδες
Σαν να μην έφταναν τα άλλα προβλήματα που αντιμετώπιζε το μικρό
νεοσύστατο Νεοελληνικό Κράτος το 1833, ήρθε να προστεθεί από τις αρχές του βίου
του και το πρόβλημα της ληστείας, που λυμαινόταν όλη την Ελλάδα και κυρίως τις
παραμεθόριες επαρχίες μία από τις οποίες ήταν και η επαρχία της τότε ακριτικής
Φθιώτιδας. Η ληστεία κατά την ιστορική περίοδο (1833 – 1881) γνώρισε φάσεις
έξαρσης και ύφεσης και απείλησε την ενότητα αλλά και την ίδια την ύπαρξη του
Ελληνικού Κράτους. Σαν κορυφαία γεγονότα της εποχής αυτής με μεγάλη απήχηση,
τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό, ήταν τα παρακάτω:
Η ληστοκρατία στην Φθιώτιδα Εδώ θα αναφερθούμε στις
ληστοσυμμορίες που έδρασαν στην επαρχία της Φθιώτιδας που ήταν τότε παραμεθόρια
επαρχία και δεινοπαθούσε από τις ληστρικές επιδρομές και λαφυραγωγίες. Απλώς
αναφέραμε ορισμένα ληστρικά γεγονότα με γενικότερη απήχηση, για να μπούμε στο
ληστρικό κλίμα της εποχής. Όταν μιλάμε για επαρχία της Φθιώτιδας εκείνη την
περίοδο, εννοούμε την περιοχή που περιλαμβάνεται μεταξύ της οροθετικής γραμμής
κατά μήκος της κορυφογραμμής της Όθρυος ως τον Παγασητικό Κόλπο και της
κορυφογραμμής της Οίτης, που συμπεριλαμβάνει ανατολικά και τους Δήμους
Πτελεατών και Αμαλιαπόλης (Μιτζέλας) και νοτιοανατολικά τους Δήμους Θερμοπυλών
και Θρονίου της επαρχίας Λοκρίδας, δηλαδή σε γενικές γραμμές την επαρχία που
προήλθε από τη συγχώνευση των επαρχιών του Πατρατζικίου και του Ζητουνίου κατά
την Τουρκοκρατία. Οι απαρχές της ληστείας Οι απαρχές της ληστείας πρέπει να
αναζητηθούν πριν από την άφιξη του βασιλιά Όθωνα στην Ελλάδα (6 Φεβρουαρίου
1833) στα χρόνια του Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια, όταν το 1830 διοργάνωσε τα
ελαφρά τάγματα του στρατού και έμειναν έξω από αυτά πάνω από 4.000 αγωνιστές
του Ιερού Αγώνα του 1821. Από αυτούς άλλοι γύρισαν στις οικογένειές τους και
άλλοι ξαναγύρισαν στα αγαπημένα τους κλέφτικα λημέρια στις απάτητες βουνοκορφές
των Αγράφων, της Γούρας, των Χασίων και του Ολύμπου. Εξαιτίας του γεγονότος
αυτού άρχισε να αναβιώνει η ληστεία σε ορισμένες περιοχές της Στερεάς Ελλάδας. Μετά
τη δολοφονία του Καποδίστρια (27 Σεπτεμβρίου 1831) επικράτησε στη Ελλάδα
αναρχία και χάος . Τα ελαφρά τάγματα διαλύθηκαν και οι στρατιώτες ξαναγύρισαν
στους παλιούς άτακτους αρχηγούς τους με τους οποίους τους συνέδεαν κοινά
πολεμικά βιώματα. Διαλυμένα και διασκορπισμένα τα ελαφρά τάγματα στις ελληνικές
επαρχίες καταπίεζαν τους αγροτικούς πληθυσμούς, αρπάζοντας τα ζώα τους και τις
μικρές τους περιουσίες. Αυτή τη δυσάρεστη κατάσταση αντιμετώπισε η
Αντιβασιλεία, όταν ήρθε στην Ελλάδα και προσπάθησε να βάλει κάποια τάξη. Με το
δ/γμα 2/14 Μαρτίου 1833 διέλυσε τα άτακτα στρατεύματα και στη θέση τους
δημιούργησε 10 τάγματα ακροβολιστών. Οι άτακτοι στρατιώτες δεν είδαν με καλό
μάτι τη νέα στρατιωτική οργάνωση και αρνήθηκαν να καταταχτούν στα νέα τάγματα,
γιατί η αυστηρή πειθαρχία, οι συνεχείς ασκήσεις, η φράγκικη ενδυμασία τους, τα
«στενά» όπως τα έλεγαν, ήταν ξένα προς τις μακροχρόνιες συνήθειές τους και τον
ανυπότακτο χαρακτήρα τους. Έτσι με τη νέα οργάνωση των ατάκτων στρατευμάτων και
τη δημιουργία των ταγμάτων των ακροβολιστών έμειναν έξω από τα τάγματα περίπου
15.000 αγωνιστές της επανάστασης . Τα στρατιωτικά μέτρα που έλαβε ο
Καποδίστριας και τα αψυχολόγητα στρατιωτικά μέτρα της Αντιβασιλείας, με τα
οποία αρκετές χιλιάδες των αγωνιστών του 1821 έμειναν έξω από τις νέες
στρατιωτικές διοργανώσεις, δημιούργησαν στην Ελλάδα το μεγάλο πρόβλημα της
ληστείας, που αποτέλεσε τη μεγαλύτερη τροχοπέδη για την ανάπτυξη της ελληνικής
υπαίθρου. Κυρίως όμως η ληστεία έπληξε τη Στερεά Ελλάδα και προπαντός τις
παραμεθόριες επαρχίες, μία από τις οποίες ήταν και η παραμεθόρια επαρχία της
Φθιώτιδας, που υπόφερε τα πάνδεινα κατά το χρονικό διάστημα 1833–1881 που
προσαρτήστηκε στην Ελλάδα ηΘεσσαλία. Τα παραμεθόρια χωριά της επαρχίας της
Φθιώτιδας στην Όθρυ (Βουνά της Γούρας) ήταν, αρχίζοντας από τα ανατολικά
προςmτα δυτικά, τα εξής: Αμαλιάπολη (Μιντζέλα) επί του Παγασητικού Κόλπου,
Σούρπη, Γαύριανη, Πτελεός, Μαχαλάς (Κυπαρισσώνας), Μύλοι, Σπαρτιά, Τσερνοβίτι
(Παλαιοκερασιά), Άνυδρο (Νίκοβα), Σαπουνάς, Νεράϊδα, Δρύστελα, Λογγίτσι, Λιμογάρδι,
Δίβρη, Μακρολείβαδο, Δερβένι Φούρκα (Καλαμάκι), Στύρφακα, Τρίλοφο (Κούρνοβο),
Αρχάνι, Γιαννιτσού, Πλατύστομο, Ασβέστης, Τσούκα, Ροβολιάρι,
Λιτόσελο,Περίβλεπτο, Παλαιόκαστρο, Νεοχώρι, Μαυρίλο.....
Τα αίτια της ληστείας Το φαινόμενο της ληστείας στη Φθιώτιδα δεν
είναι κατιτί το απομο- νωμένο και ανεξάρτητο από το γενικό φαινόμενο που
παρατηρείται στην Ελλάδα κατά την περίοδο που εξετάζουμε. Στην πορεία της
μελέτης μας έμμεσα, πολλές φορές, αναφερθήκαμε στα αίτια της ληστείας, τώρα
όμως θα προσπαθήσουμε να εντοπίσουμε τα κύρια αίτια της γένεσης αλλά και της
διαιώνισης της ληστείας. Στην αρχή επισημάναμε ότι η κύρια αιτία που
δημιουργήθηκε το ληστρικό πρόβλημα στην Ελλάδα ήταν η διάλυση των ατάκτων
στρατευμάτων πρώτα από τον Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια και κατόπιν από την
Αντιβασιλεία και η οργάνωση των ταγμάτων. Όσοι αγωνιστές της Ελευθερίας έμειναν
έξω από την οργάνωση των ταγμάτων, είτε επειδή αποκλείστηκαν είτε γιατί
αρνήθηκαν να καταταγούν, πήραν το δρόμο της φυγής και της αποστασίας και
επέστρεψαν πάλι στα παλιά τους κλέφτικα λημέρια τόσο στο Τουρκικό όσο και στο
Ελληνικό, στρεφόμενοι εναντίον της εξουσίας του Ελληνικού Κράτους. Όμως
παράλληλα προς το βασικό αυτό αίτιο υπήρχαν και άλλα αίτια και παράγοντες που
συντέλεσαν στην έξαρση και στη γιγάντωση της ληστείας από την οποία κινδύνευσε
και η ίδια η υπόσταση του νεοσύστατου ελεύθερου Ελληνικού Κράτους.
Μεγάλες ληστείες στην Φθιώτιδα...
Με βασιλικό δ/γμα στις 30 Οκτωβρίου 1844 αμνηστεύονται οι
αρχιληστές: Γ. Καραρραχιάς, Γ. Χαμχούγιας, Αναστάσιος Καλαμάτας, Γιάννης
Γιαταγάνας, Δημ. Κορκόντζελος, Κων/νος Καραμελάκης, Ευάγγελος Κοψαλής, Χρίστος
Χιλιανόπουλος ή Κλιάφας και Γ. Μαλισσόβας. ...
Συνέχεια ....Παρά την αμνήστευση όμως των ονομαστών ληστάρχων η
κατάσταση στην Φθιώτιδα παραμένει ίδια και χειρότερη
Τον Απρίλιο του 1848 οι επαναστάτες που ήταν συγκεντρωμένοι στην
παραμεθόριο εισβάλλον στη Φθιώτιδα. Συγκεκριμένα στις 9 του μήνα από το
σημείο Δερβέν Φούρκα άρχισαν να μπαίνουν στο ελληνικό έδαφος. Μετά την
αποτυχία των επαναστατών να καταλάβουν τη Λαμία, στις 2 Μαΐου, αποσύρονται από
τα χωριά Σαραμουσακλή, Ομέρμπεη (Ανθήλη) και Αλαμάνα και υπό τον Παπακώστα και
τους ληστάρχους Καταρραχιά και Καλαμάτα με 800 άντρες κατευθύνονται προς την
Υπάτη.
Μεσοβασιλείας (1862 – 1864) και την έξωση του βασιλιά Όθωνα. Για
να χτυπηθή η ληστεία, από τις αρχές του 1866, τίθεται ξανά σε ισχύ η σύμβαση
για την καταδίωξη της ληστείας (Νόμος ΤΛΑ 1856) μεταξύ της Ελλάδας και της
Τουρκίας με διάρκεια έξι ετών Κατά το 1867 η κατάσταση δεν είναι καθόλου καλή
στη Φθιώτιδα, κάτι που ανησυχεί και προβληματίζει τους κατοίκους της. Μιλώντας
στη Βουλή ο βουλευτής Δαρειώτης, στις 25 Οκτωβρίου 1867, με μελανά χρώματα
περιγράφει την κατάσταση που επικρατεί στη Φθιώτιδα: «Η κατάστασις της
δημοσίας ασφαλείας εν Φθιώτιδι από της ανοίξεως του ενεστώτος έτους
αποβαίνει απερίγραπτος… Οι λησταί αποβαλόντες πάντα φόβον της εξουσίας
πολλαπλασιασθέντες εκ της κατά τα μεθόρια ανωμαλίας, παρήτησαν τα όρη και
επλημμύρισαν τα χωρία. Δυστυχώς οι ληστείες δεν έλειψαν και κατά το επόμενο
έτος 1873.
0 Σχόλια